Krótka historia Radomskiego Festiwalu Jazzowego

Niemal równo 55 lat temu w sierpniu 1956 roku odbył się w Sopocie I Ogólnopolski Festiwal Muzyki Jazzowej. Niektórzy publicyści uznają ten fakt za umowną datę zaistnienia jazzu w Polsce. Wybitny, nieżyjący kompozytor jazzowy i muzykolog – Andrzej Trzaskowski – głosił pogląd, że za datę graniczną świadomego grania jazzu w Polsce należałoby uznać powstanie zespołu Melomani w 1954 roku.
Krakowianie z pewnością wskażą na Krakowskie Zaduszki Jazzowe z 1955 roku.
Warszawiacy wspomną pierwszy publiczny koncert w marcu 1955 roku reklamowany plakatami -„Jam Session nr 1, Leopold Tyrmand ma zaszczyt przedstawić...” z udziałem autentycznie improwizujących muzyków i wspomnianego zespołu Melomani.
Impreza sopocka była jednak zorganizowana z największym rozmachem, trwała siedem dni i zgromadziła najliczniejszą jak dotychczas publiczność. Sopot ’56 to barwna mozaika umiejętności, stylów, zapożyczeń, kopii i tego wszystkiego, co wówczas uważano za „jazz”. Przy oficjalnym braku aprobaty na nowinki z Zachodu, niechęci środowiska muzyki poważnej i twardej opozycji środowiska „muzyki popularnej” sam fakt, że mieliśmy jakiś jazz w Polsce wydawał się prawdziwą sensacją. Obok wykształconych muzyków było tam wielu amatorów, artystów restauracyjnych, postaci bardziej lub mniej wtajemniczonych, ale pełnych niesamowitego zapału
Warto wspomnieć, że w historii polskiego jazzu dużą rolę odegrał Jan Poprawa, znany radomianom i kojarzony z radomskim turniejem śpiewających poezję, którego XX, jubileuszowa edycja przypada w roku 2013.

A jak było w Radomiu?

Włączenie do utworzonej w 2009 r. „Łaźni” - Radomskiego Klubu Środowisk Twórczych i Galerii, tradycji i zadań zlikwidowanego Miejskiego Centrum Kultury i Informacji Międzynarodowej (MCKiIM 1992-2009), postawiło przed nowo powołaną placówką wyzwanie związane z upowszechnianiem jazzu w mieście nad Mleczną.

Co prawda w „Łaźni” – Klubie Środowisk Twórczych, która funkcjonowała dobre kilka lat wcześniej niż MCKiIM (od 1987), koncerty jazzowe bywały w miarę regularnie, jednakowoż to MCKiIM podjęło się w drugiej połowie lat 90. ubiegłego wieku misji systematycznego budowania w Radomiu środowiska ludzi przychylnych jazzowi.

W 1998 roku z inicjatywy ówczesnej dyrektor MCKiIM, Pani Anny Mańczyńskiej powołano Klub Jazzowy, któremu patronowała medialnie radomska redakcja Gazety Wyborczej (Radom Jazz Festival, „Gazeta w Radomiu”, 8 czerwca 2001). Klub skupiał przedsiębiorców, lekarzy, prawników i inne grupy zawodowych.

Pierwszy festiwal odbył się w 2001 roku, a już rok wcześniej miłośnicy jazzu mieli okazję wysłuchać co najmniej jednego koncertu jazzowego w miesiącu. Wartym odnotowania jest fakt, że logo pierwszego festiwalu opracował pracownik MCKiIM, znany radomski art. plastyk - Leszek Kwiatkowski (zm. 2021)

W początku XXI wieku działał też lokal prywatny „Bohema Jazz Club”, od bardzo dawna już nieistniejący. W obecnej chwili globalna oferta związana z szeroko pojętą kulturą muzyczną w Radomiu jest znacznie bogatsza niż w latach pierwszych edycji festiwalu jazzowego. Powstało wiele prywatnych klubów, pubów, lokali z restauracjami włącznie, organizujących różne koncerty. W Sali Koncertowej częściej niż kiedyś goszczą gwiazdy estrady na koncertach organizowanych przez prywatne agencje impresaryjne. Nawet Teatr Powszechny niejednokrotnie podjął się organizacji koncertu jazzowego.

W tej sytuacji „Łaźnia” nie przestaje być podmiotem systematycznie popularyzującym jazz. Zdarzenia tego typu animuje też Miejski Ośrodek Kultury Amfiteatr, którego Dyrektor Artystyczny Jerzy Skwarek jest perkusistą, muzykiem sesyjnym sprawnie poruszającym się w estetykach jazzowych i podobnych aranżacjach.

W 2002 roku w prasie lokalnej pisano, że Radom Jazz Festiwal 2002 to jedna z największych tego typu imprez w Polsce (Jazz nad Mleczną, Echo Dnia, 7.06.02). Dziś podobne stwierdzenie byłoby nieco przesadzone, co nie zmienia faktu, że obecne festiwale mają bardzo przyzwoity poziom ogólnopolski z udziałem muzyków zagranicznych. Festiwal na wiele lat ulokował się w restauracji „Legenda” działającej na parterze siedziby Galerii Sztuki Łaźnia, przy ulicy Traugutta 31/33. Mimo dalekich od komfortu warunków, atmosfera była gorąca.

Wśród festiwalowych gości ubiegłych edycji były takie znakomitości jak: Duet Jorgos Skolias – Bogdan Hołownia, Yanina Free Wave, New Bone, Wolfgang Seligo – Alternative Jazz Quartet, Jan Ptaszyn Wróblewski, Grażyna Łobaszewska, Trio Marka Toma, Grupa B.A.C.H., Jarek Śmietana, Marek Stryszowski, Urszula Dudziak, The Colors, Funk de Nite & Jorgos Skolias, Zbigniew Namysłowski Quartet, Krzysztof Ścierański.

8. Festiwal Jazzowy w 2009 r. stał się okazją do szerszej współpracy z duetem Stryszowski-Nowicki. Na zakończenie Festiwalu przy maksymalnie wypełnionej publicznością sali wystąpił gwiazdorski w składzie zespół z Jarosławem Śmietaną jako liderem oraz Wojciechem Karolakiem, Adamem Czerwińskim i Edem Schullerem. Po koncertach odbywały się spotkania kuluarowe, zazwyczaj w restauracji „Legenda”, zazwyczaj przy kuflu złotego napoju.

W trakcie jednego z takich spotkań, z udziałem znanego radomskiego altowiolisty Stanisława Bawora (zm. 2023), zakreślono również plan współpracy Jarosława Śmietany (zm. 2013) z Radomską Orkiestrą Kameralną, przy realizacji przedsięwzięcia koncertowego, w którym wykonano by utwór Śmietany „Jesienna suita” z udziałem orkiestry. Wydarzenie takie rzeczywiście zaistniało z sukcesem w listopadzie 2010, ale to festiwal „Łaźni” stworzył istotne warunki do jego narodzin. Przy organizacji 9. Festiwalu Jazzowego założono zwiększenie dni imprezy z dwóch do trzech. Pozwoliło to zaprezentować 8 zróżnicowanych formacji. 9. Festiwal Jazzowy zakończył występ kwintetu Zbigniewa Namysłowskiego. Artysta zmarł w 2022 r.

Warto odnotować gorąco przyjęty w 2013 roku występ mistrzowskeigo tria Wojciech Karolak, Janusz Muniak i Adam Czerwiński. Słynny pianista zmarł w 2021, zaś saksofonista w 2016. Koncert ten dedykowano pamięci zmarłego premiera Tadeusza Mazowieckiego.

Od 2015 roku koncerty odbywają się w siedzibie „Łaźni” przy Żeromskiego 56. Miejsce koncertowe przy ulicy Traugutta 31/33, łączące poprzez adres lokalizacji instytucję miejską z prywatną restauracją, zmieniło całkowicie swoje przeznaczenie i charakter.

Sporadycznie wybrane koncerty odbywały się też w Zespole Szkół Muzycznych, np. z okazji 25-lecia czy 30-lecia Łaźni. Jubileusz 35-lecia z jazzowym wydarzeniem „Tribute to Andrzej Zaucha” wydarzył się w Resursie Obywatelskiej. Ciekawostkę po latach stanowi edycja pandemiczna, gdy koncerty zaistniały przed kamerami już to w streamingu na żywo, już to w produkcjach do transmisji w kanale You Tube.

W historii jazzu nad Mleczną ważny jest też udział powołanej w strukturach Łaźni w 2011 roku jednostki American Corner Radom. Dzięki współpracy z Ambasadą USA udało się zorganizować kilka koncertów z muzykami międzynarodowymi wysokiej klasy. Koncerty te odbyły się w Sali Marii Fołtyn Zespołu Szkół Muzycznych i jeden w Teatrze Powszechnym.

Opracowanie: Marcin Rusek, Waldemar Różycki, Bogumiła Płatos

Redakcja 2024: Marcin Rusek